25.000 euro voor start onderzoek naar welzijn zwervende stadsduiven en gemeentelijke duiventillen

Het Dinamo Fonds steunt onderzoekers Vivian Goerlich en Wouter Schaake van de faculteit Diergeneeskunde van Universiteit Utrecht met een stimuleringsbijdrage van 25.000 euro voor het onderzoek naar het welzijn van stadsduiven en gemeentelijke stadsduiventillen.

De onderzoekers en het fonds slaan de handen ineen om de zorgelijke situatie van het welzijn van zwervende stadsduiven in Nederland te verbeteren. Er wordt geïnventariseerd welke gemeentes een actieve rol spelen met hun beheerde duiventillen en hoe deze bijdragen aan het managen van duivenpopulaties en aan het welzijn van de dieren. Het onderzoek moet helpen om verschillende gemeentes met duivenproblematiek concrete handvatten te bieden voor het verminderen van overlast en verbeteren van populatiewelzijn, op een diervriendelijke manier.

Populatie zwervende stadsduiven in Amsterdam Noord, foto Dinamo Fonds

When doves cry

Het nummer van zanger Prince ‘When Doves Cry’ uit 1984 is helaas van toepassing op de droevige situatie waarin de stadsduiven zich nu bevinden. Door het ontbreken van duidelijk (zorg)beleid bij gemeentes, voor het beheer van populaties stadduiven, zijn de duiven in veel steden overgelaten aan een zwervend bestaan en komen ze in een vicieuze cirkel terecht, van afnemend welzijn naar overlast veroorzaker. Ze worden als plaagdier gezien omdat ze bij gebrek aan een goede nestelplek op plekken gaan nestelen waar ze niet gewenst zijn, met alle gevaren van dien. Doordat er maar beperkt goed voedsel beschikbaar is, zijn ze veelal aangewezen op restafval van de straat. Dit komt hun gezondheid niet ten goede en veel vrijwilligers van vogelopvang-organisaties en dierenambulances zijn hierdoor jaarlijks drukdoende om stadsduiven te redden en ze op te lappen. Echter voor veel duiven is de redding vaak te laat en eindigen ze als verkeersslachtoffer of worden ze door bestrijdingsbedrijven gevangen en om het leven gebracht. 

De ooit liefelijk bezongen duiven op De Dam, nu een grote zwervende stadsduivenpopulatie waarvoor zorg ontbreekt, foto Dinamo Fonds

Stadsduiven zijn geen wilde, maar verwilderde dieren en behoren dus tot de categorie zwerfdieren. “Net als zwerfkatten en zwerfhonden kunnen de zwervende stadsduiven best wat hulp gebruiken”, zegt onderzoeker Wouter Schaake. Gemeentes hebben een wettelijke zorgplicht voor de ‘zwerfduiven’ die binnen hun grenzen leven, maar dit is niet bij gemeentes veel bekend. Onvoldoende beleid van duivenpopulaties kan, zoals bijvoorbeeld in Amsterdam, leiden tot overlast omdat de dieren zelf op zoek moeten naar voedsel en onderdak en ze hierdoor als last en plaagdier worden gezien.

De beheerde duiventil van gemeente Rotterdam op het dak van winkels aan de 2e Westblaakhof in Rotterdam, waar de duiven dagelijks worden gevoerd, foto Dinamo Fonds

Best-practice gemeentelijke beheerde duiventillen

Gelukkig zijn er in Nederland een aantal gemeentes die wel een actieve rol op zich nemen en met succes beleid hebben gemaakt om het welzijn van de zwervende stadsduiven te verbeteren en de populaties op termijn te verminderen.

De oudste in gebruik zijnde beheerde duiventil van gemeente De Bilt, de duiventoren uit 1832 behoorde ooit tot het verdwenen buiten Arenberg, foto Dinamo Fonds

In gemeentes zoals Almere, Arnhem, Assen, De Bilt, Gouda, Rotterdam, Oldambt (Winschoten) en Zutphen zijn in de afgelopen jaren nieuwe duiventillen gerealiseerd waar de stadsduiven goed voer en nestelruimte krijgen. En men kan er actief populatiebeheer toepassen door bijvoorbeeld een deel van de eieren te vervangen door kalkeieren zodat het aantal jonge duiven op termijn verminderd.

“Met het onderzoek naar de beheerde duiventillen kunnen we een duidelijker beeld krijgen van de rol die onderdak en goed beleid kan spelen in het verbeteren van dierenwelzijn en het verminderen van overlast”, zegt onderzoeker Vivian Goerlich van de faculteit Diergeneeskunde.

Jonge duiven en een nestje met duiveneieren in de beheerde duiventil/toren van de gemeente De Bilt, foto Dinamo Fonds

Duitse steden als voorbeeld

In Duitsland is in veel steden al gebleken dat zowel de overlast als het dierenleed voorkomen kan worden door het oprichten van beheerde duiventillen. Wanneer een gemeente voor goed onderdak en gezond voedsel zorgt en dit combineert met een gedeeltelijk of algeheel voerverbod zijn duivenpopulaties veelal gezonder en zorgen zij voor minder overlast. Met het onderzoek worden verschillende gemeentes in Nederland met een beheerde duiventil geïnventariseerd. En hierna kan vervolgens beoordeeld worden of deze methode in Nederlandse steden net zo effectief is als in Duitse steden.

Onderzoeker Vivian Goerlich geeft toelichting op zorgelijk toestand van stadsduiven tijdens de bijeenkomst Duiven voor Dummies van Dinamo Fonds op 14 feb 2023, foto Dinamo Fonds

Onderzoekers faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht

Dr. Vivian Goerlich is bioloog en onderzoekt als universitair docent bij de faculteit Diergeneeskunde gedrag, fysiologie en welzijn van gehouden en wilde dieren. Haar fascinatie voor duiven is ontstaan tijdens haar promotieonderzoek in 2009. Ze ontdekte dat de hormonen en het gewicht van een moederduif het geslacht van haar nakomelingen kunnen bepalen. Goerlich doet sindsdien onder andere onderzoek naar de stadsduif en hoe mensen daar tegenaan kijken. Samen met het Universiteitsmuseum Utrecht (UMU) en Utrechtse middelbare scholen startte ze in 2021 een lesprogramma Duiven tellen voor middelbare scholieren, om te helpen bij haar onderzoek naar duivenpopulaties in steden. Wouter Schaake is docent en onderzoeker bij de faculteit Diergeneeskunde en richt zich op dieren in wetenschap en maatschappij en dierlijk gedrag en gaat samen met Goerlich het onderzoek uitvoeren.

“Met deze bijdrage kan het fonds samen met de onderzoekers een eerste stap gaan zetten voor een diervriendelijk beleid voor zwervende stadsduiven en zo onnodig dierenleed voorkomen”, aldus Henk Atze Dijkstra, directeur van het Dinamo Fonds.

Duiven voor Dummies

De opzet en de start van het onderzoek komt voort uit de bijeenkomst Duiven voor Dummies van 14 februari 2023 die het fonds organiseerde in de stadskerk De Duif in Amsterdam. Tijdens deze bijeenkomst gaf een aantal sprekers een toelichting op de geschiedenis van de duif, de problematiek rondom het welzijn van stadsduiven, het bijna uitsterven van sierduiven, de afname van duivenmelkers en de vele ongebruikte lege historische duiventillen bij kastelen en buitens. De bijeenkomst vormde de aanleiding om de rol van van beheerde gemeentelijke duiventillen verder te gaan onderzoeken.

Het Dinamo Fonds stimuleert verbetering van dierenwelzijn en met deze bijdrage kan een impuls worden gegeven om de zorgelijk toestand van de zwervende stadsduivenpopulaties te veranderen.

Dit jaar stelt het Dinamo Fonds 150.000 euro beschikbaar voor innovatieve (onderzoeks) projecten die actief bijdragen op het gebied van dieren, natuur en monumenten aan de verbetering van dierenwelzijn, waterkwaliteit, hergebruik van heideschapenwol, biodiversiteit en cultuurlandschap.