Heideschaapskuddes
als natuurlijke grazers
Heideschapen zijn de sleutel tot herstel!
Heideschaapskuddes zijn al eeuwenlang actief verbonden aan ons cultuurlandschap die onder leiding van herders de kenmerkende open natuur -en heidevelden begrazen. Dit oude en bijzondere gebruik is nu nog steeds een doeltreffende manier van landschapsbeheer waarbij de biodiversiteit en het cultuurlandschap behouden blijft.
In de jaren 50 en 60 van de 20ste eeuw stopten door de landbouwvernieuwingen de laatste oude zelfstandige herders en verdwenen de schaapskuddes uit de dorpen. Een aantal particulieren en gemeentes probeerden het tij te keren en namen het initiatief om de schaapskuddes en de zeldzaam geworden schapen onder te brengen in speciaal opgerichte beheerstichtingen.
In de loop van de tijd hebben veel gemeentes zich - door de toenemende kosten - als eigenaar teruggetrokken en zijn het zelfstandige schaapskudde-beheerstichtingen geworden, waarbij de schaapskooien nog vaak in bezit zijn van gemeentes of terreinbeheerders. Door de oprichting van een twintigtal stichtingen is de begrazing van heidevelden als eeuwenoud landschapsbeheer bewaard gebleven en houden de schapen zo de biodiversiteit van de gebieden met bijzondere planten, insecten, reptielen en dieren in stand.
Inzet van kuddes nodig voor het behoud van het heidelandschap
Helaas zijn de heidegebieden zeer gevoelig voor de toenemende stikstofuitstoot omdat de neerdalende stikstof een voedingsbron vormt voor grassen en struiken. Hierdoor groeien de heidevelden in een snel tempo dicht en dit brengt de bijzondere flora en fauna van de gebieden in gevaar. Daarnaast maken de droge grassen en struiken de gebieden kwetsbaar voor brand. Door de inzet van de schapen kan de stikstofschade worden tegengegaan.
Zes beschermde heideschaaprassen
In Nederland zijn er zes traditionele heideschaaprassen die van oudsher worden ingezet voor het begrazen en onderhouden van heidegebieden:
Drents Heideschaap: Het oudste schapenras in West-Europa, al sinds 4000 v.Chr. aanwezig in Nederland.
Schoonebeeker Heideschaap: Een sierlijk ras met een kenmerkende ramsneus, afkomstig uit het oosten van Nederland.
Veluws Heideschaap: Een zeldzaam huisdierras met ongeveer 1.800 ooien in Nederland, voornamelijk in Gelderland en Overijssel.
Kempisch Heideschaap: Een middelgroot schaap, vooral te vinden in het zuiden van Nederland, met een groeiende populatie van ongeveer 11.000 ooien.
Mergellandschaap: Afkomstig uit Zuid-Limburg, bekend om zijn aanpassing aan kalkrijke mergelgronden.
Groot Heideschaap: Een ras dat historisch werd gehouden in gebieden van Salland tot Westfalen en Nedersaksen, zonder specifieke rasbenaming tot de 19e eeuw.
Waarom investeren we in de kuddes?
Het romantische beeld van een herder met zijn honden en schapen staat haaks op de werkelijkheid in 2025. Het werk is intensief, kent veel onbetaalde overuren, stijgende kosten en onzekerheid over de gezondheid van je dieren waarmee je jarenlang een sterke band hebt opgebouwd.
Door de uitbraak van het blauwtongvirus is het voor de herder machteloos toekijken hoe je schapen verzwakken en zelfs sterven. Ieder die wel eens een huisdier heeft verloren, weet hoe dit je kan raken. De recente uitbraak van het virus heeft kuddes zwaar getroffen en het aantal zeldzame heideschapen is hierdoor sterk afgenomen. Herder zijn betekent tegenwoordig niet alleen zorgen voor je dieren, maar ook omgaan met verlies, onzekerheid en steeds hogere kosten. Voor sommigen blijft er nog maar één moeilijke keuze over: stoppen.
Zover moeten we het niet laten komen. Samen kunnen we deze neerwaartse spiraal doorbreken. Door meer en lokaal draagvlak te creëren en te investeren in innovatieve projecten, die oude kennis combineren met nieuwe technieken. Hiermee kunnen we de inzet van de kuddes versterken en het heidelandschap behouden.
Wij steunen 30 schaapskuddes
Vaak organiseren deze schaapskuddes leuke activiteiten of bieden ze verschillende interessante activiteiten en belevenissen. Denk bijvoorbeeld aan een bezoekje van het bezoekers- of educatiecentrum, een meet & greet met de blatende kudde, mooie wandelingen of een lekkere koffie met stuk taart. Maar misschien ben je wel op zoek naar unieke vergaderlocaties, met sfeervolle ruimtes voor jouw meeting of ‘heisessies’.
Of je nu een w💘l lover, natuurliefhebber, cultuurfanaat, of een of een nieuwsgierige toerist bent, deze kuddes bieden voor ieder wat wils. Beleef het mee en ervaar een bijzonder stukje cultureel erfgoed. Laat je inspireren en maak deel uit van een verhaal dat al eeuwen voortleeft.
🐑Gelderland:
🐑Limburg:
🐑Utrecht:
🐑Drenthe:
🐑Noord-Brabant:
Wetenschap & onderzoek
Door het opzetten van fokprogramma’s en genetisch onderzoek kan de populatie van bedreigde zeldzame heideschapenrassen weer toenemen. Inzicht in het -op termijn - voorkomen van erfelijke ziektes en aandoeningen kan de beheerkosten verminderen en ook de wolkwaliteit kan verder verbeteren. Met meer en gezonde schapen kan meer heide worden begraasd.
Bijdrage onderzoek
€ 15.000 voor het bloedonderzoek onder 411 fokrammen van het Drents heideschaap en het Schoonebeeker heideschaap.
De Nederlandse Fokkersvereniging het Drentse Heideschaap coördineert het onderzoek en zet zich verder in voor het bevorderen van de instandhouding en de fokkerij van het oude type Drents heideschaap en de Schoonebeeker die een groep van 6.000 schappen vormt. De vereniging wisselt kennis en noodzakelijke informatie uit onder de 250 leden en donateurs waaronder fokkers en kuddes.
Wat drijft Daphne……
-
Daphne is een gepassioneerde schaapherder die sinds 2017 de Elspeter Heide hoedt. Met jarenlange ervaring bij verschillende kuddes, zoals die van het Goois Natuurreservaat en de Amsterdamse Waterleidingduinen, geldt ze als een ware expert.
-
Daphne beheert de schaapskudde Elspeter Heide die bestaat uit ongeveer 200 schapen van het zeldzame huisdierras Veluws heideschaap. Ze begrazen hiermee 8 uur per dag de Elspeter Heide tussen Elspeet en Vierhouten. Helaas wordt zij gedwongen te stoppen.