Interview met schaapherder Daphne van Zomeren

UPDATE: Na het interview ontvingen we helaas het slechte nieuws dat Daphne onverwacht haar kudde, noodgedwongen moet gaan opgeven. Omwonenden hebben bezwaar gemaakt tegen de plannen voor een nieuwe schaapskooi en herderswoning van de gemeente Nunspeet. Omdat er al 9 jaar naar een nieuw plek voor de schaapskudde is gezocht, kunnen de bezwaren het proces nog meer vertragen. Hopelijk kan door in gesprek te gaan de situatie nog worden veranderd. Zo niet dan kan de uitkomst zijn dat zij haar kudde en honden op een andere plek onder moet brengen. Wij blijven haar hierbij nauw volgen. Dit illustreert helaas hoe precair en afhankelijk schaapskuddes zijn van hun directe omgeving en dat meer draagvlak zeer noodzakelijk is voor de inzet van schaapskuddes en het herdersbestaan.

Daphne van Zomeren is een gepassioneerde schaapherder die sinds 2017 de Elspeter Heide hoedt. Met jarenlange ervaring bij verschillende kuddes, zoals die van het Goois Natuurreservaat en de Amsterdamse Waterleidingduinen, geldt ze als een ware expert in haar vak. Sinds begin 2024 is haar partner, Marc Baars, officieel haar collega, wat hen een echt herderspaar maakt.

Ooit was Daphne grafisch ontwerper, en dat is terug te zien. Via Instagram neemt ze volgers mee in het dagelijkse leven van de kudde en de schoonheid van de natuur. Maar het leven van een schaapherder is allesbehalve simpel. De ups en downs zijn te vergelijken met een soap, waar geen aflevering hetzelfde is. Door de impact van het blauwtongvirus, wolfwerende maatregelen en de gevolgen van klimaatverandering, zoals warmere winters en een toename van gevaarlijke insecten, blijft het een uitdaging.

In dit interview duiken we in Daphne’s passie voor het herdersleven, haar samenwerking met de natuur en haar ervaring met het Dinamo Fonds.

Wat drijft je en wat krijg je er voor terug?

“Mijn grote liefde voor de natuur en het samen werken met dieren is voor mij de belangrijkste drijfveer. Het vertrouwen dat de kudde heeft, de honden die ik maar aan hoef te kijken en mij begrijpen, dat is onbetaalbaar.

Sinds de wolf zijn intrede heeft gedaan in ons gebied, kregen we mede dankzij steun van het Dinamo Fonds de mogelijkheid om kuddebeschermingshonden in te zetten. Dat heeft echt een nieuwe dimensie toegevoegd aan ons werk. Als ik zie waar we nu staan en hoe deze honden functioneren, voel ik zoveel trots. Het is bijzonder om met ze te mogen werken en om te zien hoe sterk de band is die we met elkaar hebben opgebouwd.

Ze leven echt ín de kudde, zijn er een natuurlijk onderdeel van geworden. Inmiddels hebben ze de kudde al zeven keer weten te beschermen tegen een naderende wolf – en dat terwijl we gewoon met de schapen op de hei liepen. Dat zijn spannende momenten, maar telkens weer verwonder ik me over hoe instinctief en toegewijd ze hun werk doen. Op zulke momenten denk ik alleen maar: wat bijzonder dat ik dit mag meemaken.”

Hoe houd je je staande inzake alle ontwikkelingen en bedreigingen betreffende de kudde?

“Ja dat is de afgelopen 3 jaar best wel vaak door m’n hoofd gegaan. Hoe doe ik dat… Er gebeurde zoveel tegelijkertijd wat een enorme impact had. Eigenlijk was ik alleen maar bezig met zorgen voor zieke schapen en de boel draaiende te houden. Vooral de eerste blauwtongperiode hakte er enorm in. Ik voelde me machteloos door de schapen die tussen m’n vingers door glipte.

Toch zijn er altijd die kleine lichtpuntjes – de schapen, de honden, de natuur... momentjes waarop je even stilstaat bij de kleine dingen en schoonheid van het leven. En dan is er de onmisbare steun: van de vrijwilligers, het bestuur van de kudde, en van Marc, die altijd naast me staat en met me meedenkt.”

Wat voor een band heb je met de schapen en honden?

“Ze betekenen alles voor me, en ik heb een diepe band met ze. Ik ken de schapen stuk voor stuk – hun karakters, hun gewoontes. Voor mij is het belangrijk dat de kudde een afspiegeling is van alle leeftijden, als één grote familie. De oudere dieren kennen de hei, weten waar ze moeten grazen, begrijpen de onderlinge verhoudingen in de kudde en herkennen de roep van de herder. De lammeren volgen hen vanzelf; daar hoef je nauwelijks naar om te kijken.

Onze vijf border collies wonen gewoon bij ons in huis – we zouden niet zonder ze kunnen. Ze zijn onze maatjes, zowel thuis als tijdens het werk. Zonder hen ben ik geen herder. We doen dit samen, ook met de kuddebeschermingshonden erbij. Die zijn er nu drie jaar, en ik kan me het werk zonder hen eigenlijk niet meer voorstellen. Sterker nog: zonder hen zou de kudde niet eens meer kunnen grazen op de heide, nu de wolf zich hier heeft gevestigd. Dat besef is groot. Ik ben ontzettend dol op ze, en de band die we hebben is ijzersterk.

We zijn net een weekje op vakantie geweest – iets wat niet vanzelfsprekend is. Het was eigenlijk drie jaar geleden dat we voor het laatst echt weg waren. Ik ben heel graag bij de kudde, en het is voor mij moeilijk om afstand te nemen, zeker in heftige periodes zoals tijdens de blauwtonguitbraak. Ik voel me enorm verantwoordelijk. Maar tegelijkertijd is het zó belangrijk om af en toe even los te komen – of dat nu een vakantie is of een cursus. Het helpt om met frisse ogen te kijken en je blik te verbreden. Dat vind ik essentieel, want ons vak is constant in beweging.”