Heidekoeien kuddes
Natuurgrazers met een missie
De vergeten beschermers van biodiversiteit & cultuurlandschap
Net als bij heideschaapskuddes werden heidekoeien gezamenlijk gehoed: een dorpskudde onder leiding van een herder die de dieren liet grazen langs bermen, op geoogste akkers en over uitgestrekte heidevelden. Eeuwenlang sierden deze Nederlandse cowboys – of girls de schrale zandgronden van Oost-Nederland.
In de 19e eeuw namen vaak jonge kinderen deze taak op zich. Door het karige voedselaanbod bleven de runderen klein van stuk, met een reeachtige kop en grote, zachte ogen. Toch waren ze van onschatbare waarde voor kleine boerengezinnen: ze voorzagen in melk, mest en vlees. Bekend onder namen als Heidesnikken, Heidepinnen, Bergvee of Heidepoepen, verdwenen de Nederlandse heidekoeien uiteindelijk rond het einde van de jaren dertig. De grootschalige ontginning van veen- en heidegebieden bood ruimte voor melkveekoeien, waarmee het lot van de heiderund bezegeld was. Met hun verdwijning verdwenen ook de traditionele dorpskuddes – van runderen én schapen.
De comeback van de heidekoe
Dankzij het Geldersch Landschap & Kasteelen is sinds 2006 de heidekoe weer in Nederland met de introductie van een heidekoeienras uit Jutland (Denemarken), die genetische verwantschap heeft met het uitgestorven Nederlandse heiderund. De heidekoe is bezig met een comeback als ideale natuurgrazer van ons zeldzame heidelandschap. Zij eten andere vegetatie dan het heideschaap waardoor de heide beter beheerst en open blijft. Dankzij een aantal toegewijde fokkers zijn er nu ongeveer 230 dieren, verdeeld over 10 kuddes.
Wij ondersteunen alle kuddes en zij kunnen de bijdrage inzetten vooor gemaakte kosten voor het welzijn zoals voor inentingen, dierenartskosten, voer en andere maatregelen voor het welzijn.
“ Heidekoeien is een verzamelnaam voor runderen die zijn aangepast aan schrale heide- en zandgronden. Ze zijn nauw verwant aan oude rassen zoals de Blaarkop, Lakenvelder, en meer specifiek aan het Brandrode rund en het Maas-Rijn-IJssel-vee (MRIJ) 🐄 🐄
Heidekoeien werden gehouden op schrale heidegronden, waar ze het landschap open hielden door jonge begroeiing te grazen. Hun mest werd in potstallen verzameld en diende als belangrijke bemesting voor akkers, een essentieel onderdeel van het circulaire potstalsysteem. Ze leverden bescheiden maar voedzame melk. Daarnaast werden ze ook gehouden voor vlees. ”
Onze impact
Versterking biodiversiteit heidegebieden door inzet als natuurgrazers
Versterking genetische (bio)diversiteit van bijzondere huisdierrassen.
Verbetering van dierenwelzijn en versterking en vergroting van de populatie.
Er is prioriteit voor het bijdragen aan diverse kosten zoals: dierenartskosten, de aankoop van nieuwe koeien en stieren, de aanschaf van materialen voor stalinrichting, afrastering en aanschaf van wolfwerende materialen.
Steun voor DNA onderzoek
Namens het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland, die collecties van (groente)gewassen, landbouwhuisdieren en bomen en struiken beheert, deed onderzoeker Mira Schoon in 2021 al onderzoek naar de afstamming en genetische diversiteit binnen twee kuddes Heidekoeien. “Gezien de hoge verwantschappen tussen de dieren is DNA-informatie essentieel om de genetische diversiteit goed in kaart te brengen en te gebruiken bij het opzetten van een fokprogramma”, aldus onderzoeker Mira Schoon.
De genetische analyses van het haarmonsters van de geherintroduceerde heiderunderen zijn erg waardevol, maar kostbaar. Om het onderzoek een impuls te geven steunde het Dinamo Fonds het onderzoek met 10.000 euro.
Dankzij deze ondersteuning kon het CGN een grote oproep doen onder veehouders en herders om van zoveel mogelijk dieren haren (DNA) te verzamelen om zo de genetica van de heidekoeien in Nederland goed in beeld te krijgen. Ondanks dat niet alle heidekoeien gemakkelijk te vangen waren, is het toch gelukt om van meer dan 100 heiderunderen van negen verschillende kuddes in Nederland materiaal te verzamelen. Door het grote aantal dieren kan er een veel completer beeld van de hele populatie gemaakt worden dat een goed uitgangspunt vormt voor de start van een duurzaam fokbeleid voor de heidekoeien in Nederland. Ook kunnen er nu ook andere populaties heidekoeien en verwante populaties (zwartbonte) runderrassen in binnen- en buitenland worden vergeleken.
Wij ondersteunen alle kuddes
Drenthe 3 kuddes: Frank van der Zwaag, Maatschap J. Dolfing & Stichting Landgoed de Bentinckhoeve
Overijssel 2 kuddes: Stichting Schaapskudde het Stroomdal & Landschap Overijssel
Gelderland 3 kuddes: Stichting Het Geldersch Landschap, Kees Kroes & Stichting Waterpark en Veldwerkcentrum het Lankheet
Limburg 2 kuddes: Hoeve Groenendaal & Stichting het Limburgs Landschap
Totaal bedrag 43.500 euro
De bijdrage kan worden ingezet als vergoeding voor gemaakte kosten voor het welzijn van de 230 heidekoeien zoals voor inentingen, dierenartskosten, voer en andere maatregelen voor het welzijn.